Burgerinitiatieven (BI’s) staan niet alleen lokaal in de belangstelling, ook van buiten onze stad komen ambtenaren en onderzoekers naar Amersfoort om BI’s te bestuderen.
Deze blik van buiten in de lokale keuken van bewonersinitiatieven verdient onze aandacht!
Haagse ambtenaren op zoek naar succes en falen
Eind juni 2014 kreeg Amersfoort bezoek van vijftien ambtenaren van drie Haagse ministeries die in het kader van een trainingsprogramma onderzoek deden naar succes en faalfactoren van burgerinitiatieven (BI’s) in relatie met het gemeentebeleid.
En hoewel de focus bij dat onderzoek vooral gericht was op de overdracht (herbestemming) van maatschappelijke onroerend goed aan de burger, kunnen de conclusies en aanbevelingen ook betrokken worden op de vraag wat BI’s en gemeente vooral moeten doen (do’s) om effectiever samen te werken. In drie dagen werd in hoog tempo relevante literatuur doorgeploegd; vier casussen bestudeerd: Zonnehof, het Klokhuis , Kruiskamp Onderneemt en de Buurtnatuurtuin/ Weggeefwinkel en zo’n 18 betrokkenen geraadpleegd. De bevindingen werden onlangs onder de titel: “Als je begrijpt wat ik bedoel…?” gepubliceerd.
We presenteren de belangrijkste conclusies; het commentaar komt voor onze rekening!
Conclusie: “Spanning maatschappelijk en economisch rendement”
De waardebepaling in euro’s van de maatschappelijke bijdragefunctie van voorzieningen die door de burger wordt overgenomen is nog onvoldoende verdisconteerd in de overnamekosten. Dit thema staat inmiddels hoog op de agenda van meerdere fracties in de gemeenteraad.
Het is belangrijk om tot een breed aanvaard rekenmodel te komen voor de herbestemming van maatschappelijk onroerend goed, zodat er een consistent beleid gevoerd kan worden. Nog te vaak spreekt de burger vanuit het maatschappelijk nut, terwijl bij de gemeente het huishoudboekje op de eerste plaats komt.
Conclusie: “Gemeente en burger spreken elkaar, maar verstaan elkaar niet”
Het gaat daarbij niet alleen over het spreken met eenzelfde taal, maar ook strijdige belangen, remmende bureaucratie en regelgeving; terughoudendheid om te experimenteren en onvoldoende kennis van de werking van het gemeentelijke apparaat kunnen remmend werken. In een periode van grote maatschappelijke verschuivingen, waarbij de burger steeds nadrukkelijker in beeld komt, vormt de communicatie tussen burger en overheid slechts de bovenlaag van een uiterst gecompliceerd proces.
Conclusie: “Experimenteren is nu het enige recept voor een netwerksamenleving”
Bij het geven van ruimte aan actieve bewoners die op meerdere terreinen werken aan een goed en veilig leefklimaat in buurt en wijk, hoort experimenteerdrift. In overheidspublicaties wordt veel gesproken over ‘het los laten van de regie, zonder het over de schutting te gooien´. Daarbij hoort het beeld van een overheid die bewoners de ruimte geeft om een eigen regie te volgen, maar ook klaar staat om te faciliteren als dat nodig is. “Loslaten maar niet laten vallen”, is het advies van het Haagse ambtenarenteam.
Conclusie: “Van systeemwereld naar leefwereld”
De logica van de burger en die van het bestuur, komen met regelmaat in botsing.
Door meer in contact te zijn met de actieve burger dringt de leefwereld van de burger beter door tot in het stadhuis. BI’s doen er goed aan niet bij het minste of geringste naar de gemeente te rennen voor ondersteuning. Het is ook van belang dat BI’s rond strategische vraagstukken beter gaan samenwerken om tot een gezamenlijk beleid en strategie te komen. Dat heeft ook voor de gemeente grote voordelen, omdat deze nu wordt geconfronteerd met de versnippering van al die initiatieven, die nu nog grotendeels langs elkaar heen werken.
´Do´s´ voor burgerinitiatieven Voor de herbestemming van gemeentelijk onroerend goed is het essentieel om de agenda en de werking van de gemeente te kennen: inzicht in taken en politieke en bestuurlijke processen.
Zorgen voor continuïteit; blijvende aandacht voor lobbyen en netwerken; creatief denken in mogelijkheden; het vergroten en organiseren van kennis; en het nemen van verantwoordelijkheid voor de oplossing van vraagstukken, zijn daarbij belangrijke elementen
De ‘do’s’ voor de gemeente
BI’s voelen zich graag gesteund door de overheid. Dat kan in de vorm van ‘gedeeld eigenaarschap’ zeker als het gaat om de herbestemming van gemeentelijk onroerend goed. De werkwijze rond de herbestemming van de Elisabeth locatie kan als schoolvoorbeeld gelden voor deze nieuwe vorm van ’gedeeld eigenaarschap’.
Het kennen van de agenda van BI’s en het steunen van de gangmakers vormen daar belangrijke aspecten van.
Aanvullende ‘Haagse’ adviezen zijn: overweeg bij een appèl op burgers of je daar een vergoeding of ondersteuning tegenover stelt; wees je bewust van de verwachtingen die je wekt als je burgers een vraag stelt; experimenteer en improviseer; en investeer op een beperkt aantal projecten.
“Als je begrijpt wat ik bedoel”, vormt een waardevol verkennend onderzoek, met genoeg thema’s waar gemeente en BI’s hun tanden in kunnen zetten. De studiegroep van Haagse ambtenaren adviseert om daar dan vooral een gezamenlijke maaltijd van te maken!
Lia Bouma en Daan Vosskühler