Hybride vormen van bewonersinitiatief en ondernemen rukken op

Tijdens een themadag over ‘Zorg voor je wijk’ van het LSA ( Landelijk Samenwerkingsverband Actieve bewoners) wordt de inleiding verzorgd door een sociologe die zich onder meer bezig houdt met mantelzorg en vrijwilligerswerk. Zij betoogt dat de reguliere zorg in veel gevallen te duur is geworden en dat informele zorg de lacunes die vallen moet opvullen. Een ogenschijnlijk neutrale constatering , waarbij ik mijn hart vasthoudt. Informele zorg immers komt in mijn ogen doorgaans niet boven het niveau van incidentele ‘ondersteuning’ uit en is wezenlijk van een andere orde en intentie dan professionele ‘zorg’. Daarbij gaat het niet om een diskwalificatie van die informele zorg, maar wel om het oprekken van de grenzen tussen waar de formele zorg (gedwongen) stopt en informele zorg taken moet gaan overnemen. En verbaas ik mij hoe snel het proces van het uitkleden van de formele,professionele zorg als een nuchter gegeven wordt geaccepteerd, terwijl er torenhoge verwachtingen zijn ten aanzien van de inzet van de ‘betrokken’ burger, waarbij het nog te vroeg is om te beoordelen wat het realiteitsgehalte van die verwachtingen is.

Burenhulp in de wijk
Zo laat een werkconferentie ‘Burenhulp in de wijk’, die onlangs met vijf burenhulpprojecten in Amersfoort werd gehouden op de HUA, zien dat georganiseerde burenhulp veelal nog in de kinderschoenen staat en lang niet in iedere wijk aanwezig is. Het kenmerk van die projecten is dat er kortdurende ondersteuning of diensten worden aangeboden, zoals het incidenteel oppassen op kinderen, het doen van boodschappen of het meegaan naar een medisch specialist.
Een andere vorm van informele zorg wordt geboden door mantelzorgers, die veelal gebukt gaan onder de enorme belasting die hun zorg voor een naaste vraagt. Formeel is er sprake van mantelzorg als deze gedurende 8 uur per week in een periode van tenminste 3 maanden geboden wordt. Maar het zou me niet verbazen als ook deze kwantitatieve normering in de loop van de tijd verder wordt opgerekt.

Hybride vormen
Dit type vrijwilligerswerk wordt in een snel tempo aangevuld met een nieuwe, hybride vorm van zorg en dienstverlening: initiatieven die op termijn verwachten er ook (financiële) opbrengsten voor zichzelf mee te genereren. Denk maar aan de opkomende bedrijfjes voor ‘betaalde mantelzorg’, betaald vrijwilligerswerk en semiprofessionals of beter: semiberoepsbeoefenaren.
Ook zorgcoöperaties schieten de grond uit. Niemand kan de tel bijhouden, maar het zijn er inmiddels al meer dan 200.
Eenzelfde patroon wordt zichtbaar op andere dan wijkzorg gebieden, te oordelen naar de hybride vormen van bewonersinitiatief rond wijkeconomie experimenten en maatschappelijke en sociale firma’s die uit de grond worden gestampt.

Conclusies
Het kenmerkende patroon van onze tijd is dat niemand enig overzicht heeft met betrekking tot de snelle veranderingen die zich in het sociaal domein voltrekken. Natuurlijk zijn er tendensen zichtbaar, maar de omvang en betekenis daarvan zijn te divers en pluriform om er conclusies aan te verbinden. Opvallend binnen de maatschappelijke kanteling is de ongekende dynamiek van startende initiatieven die op langere termijn loonvormend willen ondernemen, maar veelal starten
vanuit onbetaalde beroepsarbeid. De snelheid waarmee de technologische innovatie zich voltrekt lijkt een sociaal maatschappelijke equivalent te hebben, waarbij velen de boot niet willen missen.
Zo ontstaat een maatschappelijke dynamiek die door de een als de ultieme uitdaging wordt ervaren en door de ander als de ultieme chaos.