Vandaag presenteert Ewald Engelen zijn boek ‘De schaduwelite’. Daarin betoogt deze hoogleraar Financiële Geografie dat “een ‘schaduwelite’ er met lobbyen en dreigementen, chantage en leugens voor heeft gezorgd dat beperkingen van de bankensector na de crisis werden gestopt of afgezwakt.” Hij noemt daarbij man & paard: naast grote namen uit de 
bankwereld staan ook (ex-) politici als Job Cohen en Lodewijk Asscher op zijn zwarte lijst. De auteur is boos. En in een interview met het Parool afgelopen zaterdag roept hij de burgers op ook in het geweer komen. Hou op met zwarte pietendiscussies maar maak spandoeken en ketelmuziek: dit pikken we niet meer.
Het nieuws zorgde er voor dat ik een oude tv-uitzending van 30 maart j.l. uit de kast haalde. Ook in de documentaire ‘We zijn het zat’ van VPRO Tegenlicht vroeg Engelen zich hardop af hoe het toch mogelijk is dat de politiek vijf jaar na het begin van de crisis nog altijd niks geleerd lijkt te hebben. “Geen wonder dat veel burgers denken: het maakt niks uit op wie ik stem, en zelfs of ik stem.”
De documentaire maakt je niet vrolijk. De Britse socioloog Colin Crouch vat zijn begrip ‘post-democracy’ samen in twee soorten gedrag van kiezers: of ze blijven stemmen, maar dan alleen nog als een soort ritueel; of ze doen niet meer mee, zoals al die jongeren die inmiddels zijn afgehaakt. En zijn Nederlandse collega Jacqueline van Stekenburg verklaart waarom burgers toch niet de barricaden opgaan: ze hebben het nu veel te goed om stennis te maken en je kijkt toch wel uit om risico’s te willen lopen?
Onthutsend is de analyse van de enorme invloed van de industriële lobby. Vooral in Brussel kom je een enorme verwevenheid tegen van overheden en bedrijfsleven, waardoor de burger het nakijken heeft. Wie wil moet de uitzending eens bekijken, vanaf 20.18″ ga je toch echt geloven dat de macht ligt bij degenen op wie je nooit gestemd hebt…
In Nederland maken we ons terecht druk over het gebrek aan vertrouwen van burgers in de overheid. Vooral op gemeentelijk niveau wordt er veel geïnvesteerd in een goede relatie tussen overheid en burgers, en ik draag daar graag een steentje aan bij. Maar wat kun je doen als “de stem van het volk wordt overschaduwd door de stem van de lobbyisten?”
Gelukkig eindigt de documentaire niet in mineur. David van Reybrouck (alweer…), op bezoek bij de G1000 in Amersfoort zegt het zo: ‘Burgers zijn boos op politici en politici wantrouwen burgers, maar de echte macht ligt inmiddels op transnationale niveaus die zeer ondemocratisch zijn.” Maar hij ziet kansen. Laat de overheid de boosheid van de burger vooral zien als een geschenk. Weliswaar verpakt in prikkeldraad, maar dat kun je er voorzichtig afpellen. Misschien heeft de overheid angst teveel macht te moeten afstaan. Maar dat is al gebeurd, alleen niet aan de burgers maar aan de internationals. “Het is tijd om het ‘luikje naar beneden’ open te zetten en zo samen als overheid en burgers weer terrein terug te winnen.”
En zo is de cirkel weer rond. Laten we maar gewoon actiegericht tegen de stroom in doorroeien.