Bij tijd en wijle is het zinvol om eens verder te kijken dan Amersfoort smal is. Zeker in een periode waarin stedelijke problemen het lijken de winnen van de kansen en uitdagingen. Als bestuurslid van een kleine stichting die ‘kansen voor buurtjongeren’ in Amsterdam West biedt, krijg ik inzicht in de problematiek van sociaaleconomische kwetsbare buurten. En Amersfoort lijkt ineens heel ver. Het zijn buurten waarin het aantal nieuwkomers het aantal autochtonen overstijgt. Het zijn ook buurten waar het thema ‘overleven’ geen moment afwezig is. Maar waar ik echt van schrik is als ik hoor dat het percentage werkloze jongeren in die buurten inmiddels boven de 50% ligt. Geen kansen, geen perspectief en geen instanties die tenminste de suggestie wekken iets te kunnen betekenen, scheppen het favoriete werkterrein voor radicalisering. In welke richting die dan ook mag uitgaan.
Ronselaar voor de Heer.
Daar waar het de islam betreft is de methodiek van de ‘jihad ronselaar’ even simpel als effectief. Je geeft jongeren precies wat ze dagelijks missen: vriendschap, aandacht, scholing en zicht op een heroïsch perspectief. Niet zo gek toch, tenminste als je deze kwaliteiten even losmaakt van de inhoud van de boodschap. Ooit deed ik als beginnende student in een grote stad precies hetzelfde. Ik was een kersvers ‘bekeerde’ christen en werd direct op basis van mijn kwaliteit, overtuigingskracht en enthousiasme, op pad gestuurd om andere studenten te gaan ‘bereiken voor de Heer’. Dus ging ik aan deur aan deur op studentenflats de ‘blijde boodschap’ verkondigen.
Werd soms weggehoond, voelde soms de luchtverplaatsing van deuren die werden dicht geknald, maar kwam ook regelmatig binnen, om daar ‘ook voor jou is er redding ’ te verkondigen. Daarbij werd gebruik gemaakt van een subtiele ‘open nerve’ techniek: zoek de kwetsbaarheden en de pijn, raak die stevig aan (“auw, auw”) en zet daarop dan de getuigenis in van de heer als medicijn tegen alle kwalen. Resultaat? Overweldigend! Zelfs onder mariniers in Den Helder, waar ook geëvangeliseerd werd, had ik succes. Want waar kan eenzaamheid tastbaarder zijn dan in een machowereld, waar ‘kwetsbaarheid’ zo’n beetje het meest vieze woord is. Los van de inhoud : wat ik daar aanbod was vriendschap, aandacht en zingeving. Een betere reclameboodschap voor de kwetsbaren is welhaast niet denkbaar.
Neoliberale praatjes
Terug naar de kids in Amsterdam West. Laten we het verhaal maar omdraaien. Ik verbaas me erover dat nog maar relatief weinig jongeren in ons land zich als radicale jihadist bekeerd hebben. Zeker als ik kijk naar de uitzichtloosheid in bepaalde buurten en wijken van ons land. Daar wonen jongeren die moeten lachen als politici en bestuurders komen aanzetten met neoliberale statements als “gelijke kansen voor iedereen die vooruit wil in de samenleving”. Het pijnlijke van die boodschap is echter dat zij die – om welke reden dan ook- er niet in slagen van die kansen gebruik te maken wel volslagen mislukkelingen en ‘losers’ moeten zijn.
Dat doet pijn van binnen. En pijn zoekt een uitweg. Het kweekt jongeren die zich gaan wapenen met kennis van een – bedrieglijke- ‘bevrijdingstheologie’. Worden opgenomen in een hechte vriendengroep, zich gaan scholen om de ‘witte’ professionals zich die in het kader van ‘radicalisme bestrijding’ in de buurten wagen om de oren slaan met een batterij aan koranteksten. En niet meer bereikbaar zijn.
Helaas heeft onze neoliberale samenleving hier nog geen antwoord op gevonden, wellicht omdat deze zelf is gaan geloven in het sprookje van ‘kansen voor iedereen’.