Gisterenavond sprak ik na lange tijd weer eens mijn broer. Als ex-diplomaat woont hij in Duitsland en nu hij alle protocollaire regels kan laten vallen zet hij er op internet regelmatig de beuk in. Griekenland en de Oekraïne vormen momenteel zijn hoofdthema’s.
Zoals hij het wereldgebeuren op de voet volgt, zo tracht ik op een bescheidener niveau de ontwikkelingen binnen het nationale sociaal domein te doorgronden. We delen een conclusie: veel verder dan signalen en analyseren komen we niet, terwijl we vergeefs uitkijken naar het domein van de oplossingen, het perspectief. Bij zijn afscheid op het Ministerie van Buitenlandse Zaken, schreef mijn broer een bewogen pamflet waarin hij jongere collega’s uitdaagde niet te kiezen voor een veilige doch saaie en conformistische carrière, maar te werken met het elan en de bevlogenheid die hij te zeer mistte binnen zijn departement. Zoals ik In mijn werk als onderzoeker maar al te vaak stuitte op het stroperige management van de bestuurlijke kaders die op een te grote afstand van het werkveld zich eerder bekwaamden in het behartigen van het eigen belang dan dat van de doelgroepen.
Verbindend element
Een verbindend element in de analyses van mijn broer en mij wordt gevormd door de jonge sociaal psycholoog Werner de Gruijter, die zich afvraagt waarom de burger niet massaal te hoop loopt tegen de voortschrijdende ongelijkheid, de hebzucht, de ongebreidelde exploitatie van de aarde en het rigide eigenbelang. Het is juist de compassie met de kwetsbare medemens die de kracht van een samenleving uit zou moeten maken.
De Gruijter schrijft: ” We strijden niet gezamenlijk voor de Grieken, de Belgen en weet ik veel wie; we strijden niet gezamenlijk voor onze pensioenen; we strijden niet gezamenlijk voor het lot van onze studenten, schoonmakers, leraren, politieagenten… enzovoort. En dat maakt het organiseren van een constructieve democratische tegenmacht, tegen de internationaal georganiseerde elites, vrijwel onmogelijk. De roep om compassie (bij uitstek het middel om de balans te bewaren) wordt daardoor in machtscentra niet gehoord. Sterker nog, geven om kwetsbaren als teken van beschaving is vandaag de dag bijna vloeken in de kerk – kijk naar hoe er bijvoorbeeld met de Grieken wordt omgegaan. Velen denken nu dat de Grieken met onze belastingcenten uit de brand zijn geholpen. Maar inmiddels is zo’n 55 procent van de jong volwassenen in Griekenland werkloos en een derde van de bevolking kan zich geen medische zorg veroorloven – het belastinggeld uit het Noorden is (heel pervers) namelijk in de zakken beland van vooral Duitse en Franse, maar ook Nederlandse investeerders. Wat een minachting spreekt daaruit voor de gewone man” (http://www.socialevraagstukken.nl/site/2015/02/26/de-roep-om-compassie-wordt-in-machtscentra-niet-gehoord/)
Vooruitgangsgeloof Zo’n citaat staat haaks op het bijna onbegrensde vooruitgangsgeloof van mensen als Jan Rotmans, professor in duurzaamheid en transities: “Deze vernieuwing zal van onderop komen. Het zijn creatieve burgers en ondernemers die uiteindelijk voor de doorbraak zullen zorgen. Van transities uit het verleden weten we dat 20 procent van de bevolking nodig is om het systeem definitief en onomkeerbaar te laten kantelen. Dat betekent kort gezegd een vertienvoudiging van het huidige aantal Nederlanders dat op dit moment betrokken is bij de transities in de maatschappij. “
Hoezeer ik ook wens dat het toekomstperspectief van Rotmans werkelijkheid wordt, vooralsnog zie ik vooral het onbegrensde geloof in zijn eigen gelijk, dat kenmerkend is voor de mediaprofeten van onze tijd. Want de vraag hoe je de machtsconcentraties in de mondiale bovenwereld kunt afbreken vanuit hoopgevende laagdrempelige basisinitiatieven blijft op voorhand onbeantwoord.